درآمدی بر جایگاه اخلاق در کاربری فناوری اطلاعات -1

بازیافت اخلاق  و  فرهنگ

  در

عصر اطلاعات و ارتباطات

فرهنگ و فناوری اطلاعات به عنوان دو سیستم باز ، دارای اجزائی هستند که آن اجزاء نیز با یکدیگر رابطه ای سیستم مدارانه دارند ، تغییر و دگرگونی در اجزای هر یک از آنها به گونه ای است که ساختار داخلی دیگری را به آرایش جدیدی می کشاند .  در نتیجه اخلاق نیز به عنوان جزئی از فرهنگ تحت تاثیر متقابل فناوری اطلاعات و مظاهر آن قرار می گیرد .

آگاهیم و پذیرفته ایم که فناوری ها ذاتا منفی و مخرب نیستند ، بلکه اگر انسان به مانند یکی از منابع تامین فناوری تحت سیطره پنهان آن قرار گیرد و سرنوشت و تقدیر خود را در اختیار پیشرفت فناوری قرار دهد بسیار خطرناک و نتیجه ای فاجعه آمیز در انتظار بشر خواهد بود . ولی اگر همین بشر با بهره گیری از دین و در ورای آن مفاهیم اخلاقی که شیرازه اصلی دین را در برمی گیرد ، فناوری را تعدیل کند و جهت بخشد ودر اختیار خویش قرار دهد ، بسیار مثبت و کارآمد خواهد بود .

نیل پست من ، استاد دانشگاه نیویورک ، جامعه شناس و پژوهشگر مسائل ارتباط جمعی در زمره کارشناسانی است که خطر کاربرد فناوری بدون اخلاق را طی آثار ، مقالات و رسالات ، مصاحبه ها و سخنرانی های خود گوشزد نموده است . اخطار دانشمندان به انسان معاصر برای بازیافت اخلاق ، فرهنگ و وجدان نیز شاید موید نفوذ و اعلام حکومت صنعت فرامدرن و موجودیت یک شبه دیکتاتور به نام" فناوری اطلاعات " است . که معنای اخلاق ، عاطفه ، آرامش و سلامت روح را در خطر جدی انداخته است .

هم اکنون دنیای سرمایه داری و استعمار نو به دنبال ایجاد منشوری بر اساس اصول اخلاقی خود و دستگاه فکری و نظام مادی بوده تا بتواند وفاقی بر اجرای اصول تعریف شده ایجاد نماید تا از این رهگذار خود را نیز از دام باز و آزادفناوری اطلاعات و ارتباطات برهاند و با مدیریتی که بر دانش و اطلاعات موجود می نماید ، در راستای وحدت جهانی و یکپارچه شدن جهان به پیش رود و به آرزوی مدیریت بر دهکده جهانی دست یابد .

فناوری اطلاعات ، اخلاق ، ارتباط متقابل :

رابطه میان فناوری اطلاعات و اخلاق ، رابطه متقابل بوده و در این خصوص دو دیدگاه عمده وجود دارد ، که به بررسی و معرفی هریک از این دیدگاهها می پردازیم :

·        نگاه ابزاری ، حفظ موقعیت انسانی :

دیدگاه اول متعلق به کسانی است که برای حفظ موقعیت و مرتبه انسانی ، فناوری را از مسند خود فرونشانده و برآن به دیده ابزار و امکانی در دست بشر می نگرند . این گروه معتقدند که این امکانات گاه همراه با نیت خیر و بشر دوستانه و خدا پسندانه استفاده می شود و در نتیجه آثار مثبت به همراه دارد و گاه با نیات پلید و خصمانه و خودخواهانه به کار می رود که تیغی است در دست زنگی مست . روشن است که این تیغ چه آثار و عوارضی به همراه دارد . آثار و عوارضی که متاسفانه در سطح جامعه ما نیز به چشم می خورد . بر همین اساس فناوری اطلاعات در این دیدگاه از موقعیتی هم دوش و هم عرض با اخلاق برخوردار نیست تا بتواند در آن تاثیر قابل توجهی بگذارد ، یا تاثیری بپذیرد .

·        پدیده های مستقل ، حفظ تعامل ارتباطی :  

در سوی مقابل دیدگاه ابزار نگارانه به فناوری اطلاعات ، دیدگاهی وجود دارد که بر اساس آن رابطه انسانی و مقوله های انسانی با فناوری اطلاعات بسیار پیچیده تر از آن است که بتوان در قالب های محدود ابزار نگاری قرار داد ، فناوری اطلاعات یک مستخدم گوش به فرمان نیست که بدون اذن مولا حتی جرعه ای آب سرنکشد ، فناوری اطلاعات بی طرف هم نیست ، فناوری اطلاعات پدیده ای است مستقل که از قوانین مخصوص به خود پیروی می کند ، جهان امروز نیز برگرفته و تابع اغراض پنهان فناوری اطلاعات است . اگرچه فناوری اطلاعات در کانون بشری مهمان است ، ولی به قدری گسترش یافته که جای را بر بشر و امیال و پیش فرض ها او تنگ کرده است .

دو بال تکامل :

دو بال تکامل عبارتند از اخلاق و تکنولوژی ، اگر تکنولوژی را بدون اخلاق داشته باشیم ، تکامل برای بشر اتفاق نمی افتد برای اینکه این دو به صورت دو بال موجب تکامل بشر شوند ، نیازمند به آگاهی از اثرات متقابل اخلاق و فناوری اطلاعات و شناخت صحیح و کامل هر دو حوزه است .

ادامه دارد